22 ਮਾਰਚ 2025: ਪਾਣੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਿਨਾਂ ਖਾਣੇ ਦੇ ਜੀਅ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਾਣੀ (water) ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਲਈ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਜੀਅ ਸਕਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ (body) ਦਾ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਪਾਣੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਸ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਸ਼ਾਇਦ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਵੀ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ।
World Water Day 2025: ਸਿਰਫ਼ 1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪਾਣੀ ਹੀ ਪੀਣ ਯੋਗ ਹੈ।
ਧਰਤੀ ਦਾ 70 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਅਤੇ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ (earth) ਦੇ 97 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪਾਣੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਖਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਅਤੇ ਧਰੁਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਪਾਣੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਪੀਣ (water) ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤ ਸਕਦੇ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੀ ਪੀਣ ਯੋਗ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਾਣੀ ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ, ਝੀਲਾਂ, ਤਲਾਬਾਂ ਅਤੇ ਛੱਪੜਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪੀਣ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 5 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਲਗਭਗ 90 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
World Water Day 2025: ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ
ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਸ਼ੁੱਧ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਸਨ, ਪਰ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਦੀਆਂ ‘ਤੇ ਡੈਮ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ, ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ।
World Water Day 2025: ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਬਾਕੀ ਕੰਮ ਵਾਤਾਵਰਣ (enviroment pollution) ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਮਹਾਂਨਗਰਾਂ, ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਉਪਨਗਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਵਰ ਲਾਈਨਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਸੀਵਰੇਜ, ਪਿਸ਼ਾਬ, ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦਾ ਕੂੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹੁਣ ਪੀਣ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ।
ਗੰਗਾ ਨਦੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੰਕਟ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਡੂੰਘਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਖੂਹ, ਪੌੜੀਆਂ, ਤਲਾਅ, ਝੀਲਾਂ ਅਤੇ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਸਾਰੇ ਸੁੱਕ ਗਏ ਹਨ, ਜਾਂ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ, ਗਰਮੀਆਂ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਹੇਠਾਂ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਠਾਰ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈਂਡ ਪੰਪ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 35 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ 42.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲੈਣ ਲਈ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ 22 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋਕ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਅੱਧਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਜਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁੱਲ ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ 7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਬਾਦੀ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
World Water Day 2025: ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, 21 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਸਿਰਫ ਅਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਘਾਤਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮਿੰਟ 8 ਬੱਚੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਮਰਦੇ ਹਨ।
