ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ (Chaudhry Charan Singh) ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਐਮਐਸ ਸਵਾਮੀਨਾਥਨ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ‘ਭਾਰਤ ਰਤਨ’ (Bharat Ratna) ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |
ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ
ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1902 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੇਰਠ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੂਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੱਧਵਰਗੀ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1923 ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1925 ਵਿੱਚ ਆਗਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ, ਚਰਨ ਨੇ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਕਿੱਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਹ 1929 ਵਿੱਚ ਮੇਰਠ ਆਏ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।
1937 ਵਿੱਚ ਛਪਰੌਲੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣੇ
ਚਰਨ ਸਿੰਘ (Chaudhry Charan Singh) ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1937 ਵਿੱਚ ਛਪਰੌਲੀ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 1946, 1952, 1962 ਅਤੇ 1967 ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਲਕੇ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ 1946 ਵਿੱਚ ਪੰਡਿਤ ਗੋਵਿੰਦ ਬੱਲਭ ਪੰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਸਦੀ ਸਕੱਤਰ ਬਣੇ ਅਤੇ ਮਾਲ, ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਜਨ ਸਿਹਤ, ਨਿਆਂ, ਸੂਚਨਾ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੂਨ 1951 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਚਾਰਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1952 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਡਾ: ਸੰਪੂਰਨਾਨੰਦ ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਮਾਲ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਅਪਰੈਲ 1959 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਮਾਲ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਚਾਰਜ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਸਨ।
ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ.ਬੀ. ਗੁਪਤਾ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰੀ (1960) ਸਨ। ਉਹ ਸੁਚੇਤਾ ਕ੍ਰਿਪਲਾਨੀ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਮੰਤਰੀ (1962-63) ਸੀ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 1965 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 1966 ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਸਵੈ ਸਰਕਾਰ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਚਾਰਜ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ
ਚਰਨ ਸਿੰਘ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 1967 ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। 17 ਅਪ੍ਰੈਲ 1968 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਰਨ ਸਿੰਘ 17 ਫਰਵਰੀ 1970 ਨੂੰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 2 ਅਕਤੂਬਰ 1970 ਨੂੰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਕ ਸਖ਼ਤ ਆਗੂ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿਚ ਅਕੁਸ਼ਲਤਾ, ਭਾਈ-ਭਤੀਜਾਵਾਦ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ । ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਵਾਦੀ, ਆਪਣੀ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਭੂਮੀ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਕੀਤੇ ਕੰਮ
ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਭਾਗੀ ਕਰਜ਼ਾ ਰਾਹਤ ਬਿੱਲ, 1939, ਜਿਸ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਕਰਜ਼ਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਖਾਕਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲਾਭਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਕਟੌਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਲੈਂਡ ਹੋਲਡਿੰਗ ਐਕਟ, 1960 ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਐਕਟ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਰਾਜ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕਸਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
23 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ
ਜਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਰਫ 23 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 20 ਅਗਸਤ 1979 ਨੂੰ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਇਕਲੌਤਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਏ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸੰਸਦ ‘ਚ ਭਰੋਸਾ ਦਾ ਵੋਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ । ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਸੰਸਦ ‘ਚ ਭਰੋਸਾ ਦੇ ਵੋਟ ਲਈ ਵੋਟਿੰਗ ਹੋਣੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇੰਦਰ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਸੀ | ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੀਲਮ ਸੰਜੀਵਾ ਰੈਡੀ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਭੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਅਤੇ ਸੌਖ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਇੰਨੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਰਹਿ ਕੇ ਜੋ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਮਿਲਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਲ ਮਿਲਿਆ।
ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਹੱਲ ਸੰਬੰਧੀ ਕਿਤਾਬਚੇ ਲਿਖੇ। ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ 84 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ 29 ਮਈ 1987 ‘ਚ ਪੂਰੇ ਹੋ ਗਏ |
