ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ 3 ਜਨਵਰੀ 2022: ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ (cryptocurrency) ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਲਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਵੱਡੀ ਕਮਾਈ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਲਗਾਤਾਰ ਸਖ਼ਤੀ ਦਿਖਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਰੈਗੂਲੇਟਰ ਨੇ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ (cryptocurrency) ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਖਤ ਰੁਖ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਸੇਬੀ (SEBI) ਨੇ ਮਿਉਚੁਅਲ ਫੰਡਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਉਤਪਾਦ ਲਿਆਉਣ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਰੈਗੂਲੇਟਰ ਸੇਬੀ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਮਿਊਚਲ ਫੰਡ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਕਰੰਸੀ ਉਤਪਾਦ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੇਬੀ (SEBI) ਹੁਣ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਫੰਡ ਆਫਰ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ (cryptocurrency) ਬਾਰੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਐਕਸਚੇਂਜ ਨੂੰ ਬੀਮਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਰਤਾ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਵੀ ਚਿਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
EBI ਦੇ ਨਵੇਂ ਨਿਯਮ
(1) ਸੇਬੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਜੈ ਤਿਆਗੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਮਿਊਚਲ ਫੰਡ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਕੋਈ ਫੰਡ ਲਾਂਚ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫੰਡ ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਮਿਉਚੁਅਲ ਫੰਡਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕ੍ਰਿਪਟੋ-ਲਿੰਕਡ ਫੰਡ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਦਰਅਸਲ ਸੇਬੀ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਖਤ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(2) Invesco Coin Shares Global Blockchain ETF ਫੰਡ ਨੂੰ ਸੇਬੀ ਤੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਇਸ ਦੀ ਲਾਂਚਿੰਗ ਨੂੰ ਟਾਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਚਿਨ ਬਾਂਸਲ ਦੇ ਨਵੀ ਮਿਉਚੁਅਲ ਫੰਡ ਨੇ ਵੀ ਇੱਕ ਬਲਾਕਚੈਨ ਇੰਡੈਕਸ ਐਫਓਐਫ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਸਾਲ 2018 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮਾਮਲਾ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਇਸ ‘ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਬਣਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਹੁਣ ਸੰਸਦ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੈ।
(3) ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿੱਲ ਲੰਬਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਟਕਲਾਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਸਰਕਾਰ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਕ ਸੰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਰਤਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਵੀ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਡਾਟਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤੀ ਫੰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
(4) 29 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਕਰੰਸੀ ਤੋਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੱਕੀ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ।
(5) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਕਸਚੇਂਜ ਇਸਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕ ਕਈ ਐਕਸਚੇਂਜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜਨਾਂ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀਆਂ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਟਕੋਇਨ, ਈਥਰਿਅਮ, ਸ਼ਿਬਾ ਇਨੂ, ਡੌਜਕੋਇਨ।
(6) ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਮਾਰਕਿਟ ਕੈਪ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਕਰੰਸੀ, ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸਾਲ 2021 ਦੌਰਾਨ ਲਗਭਗ 65 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਰਿਟਰਨ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ ਬਿਨੈਂਸ ਹੋਲਡਿੰਗ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ 1300 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਦੇਖਿਆ। ਈਥਰ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2021 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 408 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਚੰਗਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਤਸਵੀਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਇਸ ਸਮੇਂ ਜੋਖਮ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਸਤਾਂ ਲਈ ਵੀ ਰਾਹ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੰਸਦ ਵੱਲੋਂ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਬਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਤਸਵੀਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਵੇਗੀ।
