ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 15 ਫਰਵਰੀ 2025: Chhatrapati Sambhaji Maharaj: ਅਦਾਕਾਰ ਵਿੱਕੀ ਕੌਸ਼ਲ ਦੀ ਫਿਲਮ ‘ਛਾਵਾ’ ਨੂੰ ਨੂੰ ਜਨਤਾ ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ-ਜੁਲਿਆ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਕੀ ਦੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਕੁਝ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਏ। ਲਕਸ਼ਮਣ ਉਤੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ‘ਛਾਵਾ’ ਨੂੰ ਟਰੇਡ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਸਕਨਿਲਕ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ‘ਤੇ 31 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਓਪਨਿੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਰਫ ਡਾਟਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ |
ਅਦਾਕਾਰ ਵਿੱਕੀ ਕੌਸ਼ਲ ਨੇ ਇਸ ਫਿਲਮ ‘ਚ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ | ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਛਾਵਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ ਅਤੇ ਕੌਣ ਸੀ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ? ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਮਰਾਠਾ ਦੇ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ‘ਤੇ ਝਾਤੀ ਮਾਰਾਂਗੇ | ਦਰਅਸਲ ਮਰਾਠਿਆਂ ‘ਚ ‘ਛਾਵਾ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸ਼ੇਰ ਦਾ ਬੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |
ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ, ਮਰਾਠਾ ਸ਼ਾਸਕ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ 32 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਹੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ ਸੀ। ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਦੂਜੇ ਛਤਰਪਤੀ ਸਨ |
ਛਤਰਪਤੀ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਜਨਮ (Birth of Chhatrapati Sambhaji Raje)
ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਮਈ 1657 ਨੂੰ ਪੁਰੰਦਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਪੁਣੇ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਸੰਭਾਜੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰੀ ਪਤਨੀ, ਸਾਈਬਾਈ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਸੰਭਾਜੀ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਾਦੀ ਜੀਜਾਬਾਈ ਨੇ ਕੀਤੀ।
ਜਦੋਂ ਸੰਭਾਜੀ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ਤਹਿਤ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਕੈਦੀ ਵਜੋਂ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ। ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦੇ ਕੇ ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਸੰਭਾਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਸੰਭਾਜੀ ਨੂੰ ਮਥੁਰਾ ‘ਚ ਉਸਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਅਫਵਾਹ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ।
ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਬਾਗ਼ੀ ਰਵੱਈਆ
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਭਾਜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਾਗ਼ੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ, ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1678 ‘ਚ ਪਨਹਾਲਾ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉੱਥੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਭੱਜ ਗਏ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਸਾਲ ਰਹੇ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੁਗਲ ਸਰਦਾਰ ਦਿਲਾਵਰ ਖਾਨ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਵਾਪਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵੱਖਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਜੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਨਹਾਲਾ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਮੌਤ (Death of Chhatrapati Shivaji Maharaj)
ਜਦੋਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 1680 ‘ਚ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸੰਭਾਜੀ ਪਨਹਾਲਾ ‘ਚ ਕੈਦ ਸਨ। ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਜਾਰਾਮ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਸਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 18 ਜੂਨ 1680 ਨੂੰ, ਰਾਏਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੂੰ 20 ਜੁਲਾਈ 1680 ਨੂੰ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ।
ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਜੰਗ (Sambhaji Raja’s war with the Mughals)
ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਤਾਇਨਾਤ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਉਹ ਮੁਗਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।
ਆਪਣੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਧੋਖਾ
1687 ‘ਚ ਮਰਾਠਾ ਫੌਜ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਹੋਈ। ਭਾਵੇਂ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਲੜਾਈ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੈਨਾਪਤੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਜੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ ਹੰਬੀਰਰਾਓ ਮੋਹਿਤੇ ਵੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਗਰਮ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਸੂਸੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸ਼ਿਰਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ।
ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸੰਭਾਜੀ ਰੇਂਜ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਕਿ ਸਾਰੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਣ । ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਖਸ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ | ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।
ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ (Martyrdom of Sambhaji Raja)
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਅਤੇ ਕਵੀ ਕਲਸ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਘੁੰਮਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਪੱਥਰ ਮਾਰੇ ਗਏ | ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੀਭਾਂ ਕੱਟ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 11 ਮਾਰਚ 1689 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਤੁਲਾਪੁਰ ਨਦੀ ‘ਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਉਸਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸੰਭਾਜੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਹੋਇਆ ਇਸਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ। ਸੰਭਾਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਮਰਾਠਾ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੋ ਕੇ ਲੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਦੱਖਣ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਵਫਾਦਾਰੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਾਹ ਤੱਕ ਮੁਗਲਾਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ |
ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੇ 9 ਸਾਲ (1681-89) ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਭਾਜੀ ਰਾਜੇ ਨੇ 9 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ 100 ਜੰਗਾਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੀ ਜੰਗ ਨਹੀਂ ਹਾਰੀ। ਸੰਭਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ‘ਚ ਹੈ |
Read More: Vicky Kaushal Box Office Report: ਛਾਵਾ ਹੋਈ ਰਿਲੀਜ਼, ਜਾਣੋ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਕਿੰਨੀ ਕੀਤੀ ਕਮਾਈ
