ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 17 ਨਵੰਬਰ 2025: ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ‘ਚ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ‘ਸਾਂਝ’ ਪਹਿਲ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਪੁਲਿਸਿੰਗ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਭਾਈਵਾਲੀ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਘੜ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ‘ਸਾਈਬਰ ਜਾਗੋ’ ਪਹਿਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ |ਪਹਿਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ‘ਚ 75 ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਦੇ 3,968 ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 14-16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 76 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬੱਚੇ ਹੁਣ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਲਈ ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ, ਪਛਾਣ ਦੀ ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
‘ਆਪ’ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਜੋ ਚੀਜ਼ ਵਿਲੱਖਣ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ‘ਸਾਂਝ’ ਸ਼ਬਦ ‘ਚ ਨਿਹਿਤ ਗਹਿਰੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਭਾਵਨਾ – ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਭਾਈਵਾਲੀ (ਪਾਰਟਨਰਸ਼ਿਪ)। ਸਾਂਝ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੇ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ‘ਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਭਾਈਚਾਰਕ ਪੁਲਿਸ ਸਰੋਤ ਕੇਂਦਰ, 114 ਸਬ-ਡਿਵੀਜ਼ਨਲ ਭਾਈਚਾਰਕ ਪੁਲਿਸਿੰਗ ਸਹੂਲਤ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ 363 ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਆਊਟਰੀਚ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ |
ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਅਨੋਖਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕੇਵਲ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬਲਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ, ਗਾਈਡ ਅਤੇ ਰਾਖੇ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਜਵਾਨ ਸਕੂਲਾਂ ‘ਚ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਦੀ ‘ਚ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ |
ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਮੁਖੀ ਸਪੈਸ਼ਲ ਡੀਜੀਪੀ ਵੀ. ਨੀਰਜਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਡਿਜੀਟਲ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਉਪਲਬੱਧਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਬੱਚੇ ਆਨਲਾਈਨ ਮੌਕਿਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ,” ਇਹ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਡਿਜੀਟਲ ਵਿਸਰਜਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਈਬਰ ਜਾਗੋ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕ ਕੇਵਲ ਸਾਈਬਰ ਸਵੱਛਤਾ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾਉਂਦੇ – ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵੀ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ, ਏਆਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਬਾਲ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈਲਪਡੈਸਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਐਸਬੀਐਸ ਨਗਰ ਵਰਗੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ‘ਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਛੋਹ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਛੋਹ, ਬਾਲ ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਅਤੇ ਹੈਲਪਲਾਈਨ ਨੰਬਰ 112/1098 ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪੀਪੀਸਾਂਝ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ‘ਚ ਪੁਲਿਸ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ, ਐਫਆਈਆਰ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ‘ਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਤਸਦੀਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿਸ ਕਰਮੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਸੈਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਮੁਤਾਬਕ ਜਦੋਂ ਇੱਕ 14 ਸਾਲਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਨਲਾਈਨ ਵਿੱਤੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਗਿਆਨ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਯੂਪੀਆਈ ਘਪਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਆਪਣੇ ਡਿਜੀਟਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੀਜੀਪੀ ਨੀਰਜਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਇਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਯਤਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ।
Read More: ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਕੰਮਾਂ ਲਈ 332 ਕਰੋੜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਜਾਰੀ
