Mahatma Gandhi Death Anniversary 2025: 30 ਜਨਵਰੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਾਸ ਦਿਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਹਰ ਸਾਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਅੰਦੋਲਨ ਚਲਾਏ। ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ‘ਚ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ 30 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ 30 ਜਨਵਰੀ 1948 ਨੂੰ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਿਰਲਾ ਹਾਊਸ ‘ਚ ਨੱਥੂਰਾਮ ਗੋਡਸੇ ਨੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ | ਇਸ ਕਾਰਨ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ਹਰ ਸਾਲ 30 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਪੋਰਬੰਦਰ ਵਿਖੇ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1869 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ (Historical Places associated with Mahatma Gandhi)
ਸਾਬਰਮਤੀ ਆਸ਼ਰਮ (Sabarmati Ashram):
ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ’ਚ ਸਾਬਰਮਤੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਸਾਬਰਮਤੀ ਆਸ਼ਰਮ 1917 ਤੋਂ 1930 ਤੱਕ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਘਰ ਰਿਹਾ। ਸਾਬਰਮਤੀ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਖੇ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸਰੀਰਕ ਕਿਰਤ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਾਖਰਤਾ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ।
ਕੀਰਤੀ ਮੰਦਰ (Kirti Mandir)
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਇਹ ਯਾਦਗਾਰੀ ਕੀਰਤੀ ਮੰਦਰ ਪੋਰਬੰਦਰ ‘ਚ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਫਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੱਦੀ ਘਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ‘ਚ ਇੱਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਚ ਗਾਂਧੀਵਾਦ ਬਾਰੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ।
ਕੋਚਰਬ ਆਸ਼ਰਮ (Kochrab Ashram)
ਇਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾ ਆਸ਼ਰਮ ਸੀ। ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਦੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ, ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ, ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕ, ਬੇਸਹਾਰਾ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਅਛੂਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 5:30 ਵਜੇ ਤੱਕ ਆ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਗਾਂਧੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ (Gandhi Smriti)
ਗਾਂਧੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਰਲਾ ਹਾਊਸ ਜਾਂ ਬਿਰਲਾ ਭਵਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਗਾਂਧੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪਣੇ ਕਤਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਖਰੀ 144 ਦਿਨ ਬਿਤਾਏ ਸਨ। ਮੂਲ ਰੂਪ ‘ਚ ਬਿਰਲਾ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ, ਇਹ ਜਾਇਦਾਦ ਹੁਣ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹੈ।
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਂਧੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ (National Gandhi Museum)
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਜਘਾਟ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਸਥਿਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਂਧੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਤਲ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।
ਗਾਂਧੀ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ (Gandhi Memorial Museum)
1948 ‘ਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਤਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ 1959 ‘ਚ ਗਾਂਧੀ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ (ਮਦੁਰਾਈ) ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ‘ਚ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲਿਬੜੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਗਾਂਧੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਮਨੀ ਭਵਨ ਗਾਂਧੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ (Mani Bhavan Gandhi Sangrahalaya)
ਲਗਭਗ 17 ਸਾਲਾਂ (1917-1934) ਤੱਕ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਵਿਅਸਤ ਮਹਾਂਨਗਰ ‘ਚ ਗਾਮਦੇਵੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਗਲੀ ‘ਚ ਇੱਕ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ, ਮਨੀ ਭਵਨ ‘ਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸਨ। ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗੂ ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ‘ਚ ਹੁਣ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
30 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਜਘਾਟ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸਭਾ ਦਾ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਆਗੂ, ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ‘ਚ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ‘ਚ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀਆਂ, ਭਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਮੌਨ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ‘ਚ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਇਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
Read More: ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ‘ਤੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ
