First Census in India: ਭਾਰਤ ‘ਚ 16 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਯਾਨੀ ਅਗਲੇ ਸਾਲ 2026 ਤੋਂ ਜਨਗਣਨਾ ਹੋਵੇਗੀ | ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਨਗਣਨਾ ਸਾਲ 2011 ‘ਚ ਹੋਈ ਸੀ | ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ 16ਵੀਂ ਜਨਗਣਨਾ ਹੈ, ਜੋ 16 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾਤੀ ਜਨਗਣਨਾ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ | ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ‘ਚ ਇਕ ਸਵਾਲ ਜਰੂਰ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ |
ਭਾਰਤ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਜਨਗਣਨਾ (census) 17 ਫਰਵਰੀ 1881 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਨਗਣਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਡਬਲਯੂ.ਸੀ. ਪਲੋਡੇਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਕਾਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਵੱਲ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪਹਿਲ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਜਨਗਣਨਾ ਹਰ 10 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਨਗਣਨਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੂਰੀ ਕਵਰੇਜ ‘ਤੇ ਬਲਕਿ ਜਨਸੰਖਿਆ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰੇ ਮਹਾਂਦੀਪ ‘ਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਜਗੀਰੂ ਰਾਜ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਅਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਕਬਜ਼ੇ ਵੀ ਇਸ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਭਾਰਤ ‘ਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਜਨਗਣਨਾ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਲਾਗੂ ਹੋਈ। 1881 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ‘ਚ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮੀ ਸੂਬਿਆਂ, ਅਸਾਮ, ਬੰਗਾਲ, ਪੰਜਾਬ, ਮਦਰਾਸ, ਬਾਰੂਕ, ਕੂਰਗ, ਬੰਬਈ, ਬੇਰਾਰ ਅਤੇ ਅਜਮੇਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੂਲ ਰਾਜਾਂ, ਰਾਜਪੁਤਾਨਾ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਦਾ ਰਾਜ, ਮੈਸੂਰ, ਬੜੌਦਾ, ਤ੍ਰਾਵਣਕੋਰ ਅਤੇ ਕੋਚੀਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
12 ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ‘ਜਨਗਣਨਾ ਸ਼ਡਿਊਲ’
1881 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ‘ਚ 12 ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ‘ਜਨਗਣਨਾ ਸ਼ਡਿਊਲ’ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ, ਲਿੰਗ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਾਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਵਿਆਹੁਤਾ ਸਥਿਤੀ, ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ, ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਸਿੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮੁੜ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਅਤੇ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਜਾਤ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ‘ਚ ਸੰਪਰਦਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਅਰਥ
ਜਨਗਣਨਾ ਪੂਰੀ ਆਬਾਦੀ ਤੋਂ ਡੇਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਮੂਨੇ ਤੋਂ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਕਿਸੇ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਤੋਂ ਯਾਤਰਾ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਨਾ ਉਸ ਖਾਸ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ 10 ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਣਾ ਇੱਕ ਨਮੂਨਾ ਹੈ।
ਜਨਗਣਨਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਜਨਗਣਨਾ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਅੰਕੜਾ ਡੇਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ, ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ, ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ, ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਆਬਾਦੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ‘ਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਤਾਰੀਖ਼ (ਸੰਦਰਭ ਅਵਧੀ) ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਜਨਸੰਖਿਆ ਡੇਟਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ‘ਚ ਜਨਗਣਨਾ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਹੈ ਜੋ ਹਰ 10 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਦਿੱਤੇ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦਾ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ 1872 ‘ਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਚ ਗੈਰ-ਸਮਕਾਲੀਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ
ਭਾਰਤ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਜਨਗਣਨਾ 1865 ਅਤੇ 1872 ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਚ ਗੈਰ-ਸਮਕਾਲੀਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1872 ‘ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਇਸ ਯਤਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਆਬਾਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਸਮਕਾਲੀ ਜਨਗਣਨਾ 1881 ‘ਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਜਨਗਣਨਾ ਹਰ 10 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ 2011 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਨਗਣਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ |
ਜਨਗਣਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਘਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ‘ਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਪਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਘਰ, ਘਰੇਲੂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਸੰਪਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪੜਾਅ ਦੌਰਾਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਬਾਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ, ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ‘ਚ 2001 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ
2001 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ‘ਚ 20 ਲੱਖ ਜਾਂ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਨਗਣਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ‘ਚ ਜਨਗਣਨਾ ਦੁਨੀਆ ‘ਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੈ।
2001 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ 1871 ਤੋਂ ਹਰ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੀ ਲੜੀ ‘ਚ 14ਵੀਂ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1,028,737,436 ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ | ਜਿਸ ‘ਚ 532,223,090 ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 496,514,346 ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ‘ਚ 182,310,397 ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ 1991 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੌਰਾਨ ਗਿਣੇ ਗਏ 846,427,039 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲੋਂ 21.5 ਫੀਸਦੀ ਵੱਧ ਸੀ |
ਭਾਰਤ ‘ਚ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ
ਦੇਸ਼ ‘ਚ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਸਥਾਈ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1210.19 ਮਿਲੀਅਨ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ 623.72 ਮਿਲੀਅਨ (51.54 ਫ਼ੀਸਦ) ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 586.46 ਮਿਲੀਅਨ (48.46ਫ਼ੀਸਦ) ਔਰਤਾਂ ਸਨ। 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦਾ ਅਸਥਾਈ ਅੰਕੜਾ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ‘ਚ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਸਕੱਤਰ ਸ਼੍ਰੀ ਜੀ.ਕੇ. ਪਿੱਲਈ ਅਤੇ ਆਰਜੀਆਈ ਸ਼੍ਰੀ ਸੀ. ਚੰਦਰਮੌਲੀ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਕੁੱਲ ਘਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 248.8 ਮਿਲੀਅਨ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ 202.4 ਮਿਲੀਅਨ ਹਿੰਦੂ, 31.2 ਮਿਲੀਅਨ ਮੁਸਲਮਾਨ, 6.3 ਮਿਲੀਅਨ ਈਸਾਈ, 4.1 ਮਿਲੀਅਨ ਸਿੱਖ ਅਤੇ 1.9 ਮਿਲੀਅਨ ਜੈਨ ਹਨ। 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ‘ਚ ਲਗਭਗ 3.01 ਮਿਲੀਅਨ ਪੂਜਾ ਸਥਾਨ ਸਨ ।
ਜਨਗਣਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਉਂ ਹੈ ?
ਭਾਰਤੀ ਜਨਗਣਨਾ ਜਨਸੰਖਿਆ (ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ) ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਰੋਤ ਹੈ। 1872 ਤੋਂ ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਖਰਤਾ, ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਰ, ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਭਾਸ਼ਾ, ਧਰਮ, ਪ੍ਰਵਾਸ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲਿਆਂ, ਅਪੰਗਤਾ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਜਨਸੰਖਿਆ ਡੇਟਾ ਹੁੰਦ ਹੈ।
ਜਨਗਣਨਾ ਕਸਬਿਆਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਡ ਪੱਧਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਡੇਟਾ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਲਈ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ, ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਨਗਣਨਾ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ, ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ “ਸਾਡੀ ਜਨਗਣਨਾ – ਸਾਡਾ ਭਵਿੱਖ” ਨਾਅਰਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ
- ਇਹ ਉਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਅਤੇ ਕਾਰਜਬਲ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਅਧਾਰਤ ਹਨ।
ਇਹ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਫੀਲਡਵਰਕ ਲਈ ਨਮੂਨੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਆਧਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਖਾਸ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ (ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ, ਆਬਾਦੀ) ਲਈ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਮਾਜ ਦੁਆਰਾ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ, ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ‘ਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣਾ ਹੈ।
ਇਹ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ‘ਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹੀ ਤਸਵੀਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ |
Read More: Census In India: ਭਾਰਤ ‘ਚ 16 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੋਵੇਗੀ ਡਿਜੀਟਲ ਜਨਗਣਨਾ
