ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ 2025: ਕਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ, ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ‘ਚ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਹੈ ਮਹੱਤਵ

Govardhan Puja,16 ਅਕਤੂਬਰ 2025: ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਅੰਨਕੂਟ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਧੇ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦੌਰਾਨ, ਗਾਵਾਂ, ਜਾਂ ਗੋਧਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗਊਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਵਾਂਗ ਪਵਿੱਤਰ ਹਨ। ਗਊਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਂ ਗਊ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦੁੱਧ ਰਾਹੀਂ ਸਿਹਤ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਉਸਦਾ ਵੱਛਾ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਉਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਊਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੁਆਰਾ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਾਰਤਿਕ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਪ੍ਰਤੀਪਦਾ ‘ਤੇ ਗੋਵਰਧਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਗਾਂ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।

Govardhan Puja 2025: ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦੀ ਇੱਕ ਝਲਕ

ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਬ੍ਰਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੋਹਲੇਧਾਰ ਮੀਂਹ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ, ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲੀ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ, ਤਾਂ ਗਊਆਂ ਅਤੇ ਗਊਆਂ ਇਸਦੀ ਛਾਂ ਹੇਠ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਸੱਤਵੇਂ ਦਿਨ, ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਗੋਵਰਧਨ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੋਵਰਧਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਕੇ ਅੰਨਕੂਟ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਜਸ਼ਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਅੰਨਕੂਟ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Govardhan Puja 2025: ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਕਥਾ

ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਕਥਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ ਹੰਕਾਰੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇੰਦਰ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ, ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੁਦ ਬ੍ਰਹਮ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਸਨ, ਨੇ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਮ ਨਾਟਕ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਬ੍ਰਹਮ ਨਾਟਕ ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਆਦੀ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਯਸ਼ੋਦਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਮਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਕਿਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ?” ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਮਾਤਾ ਯਸ਼ੋਦਾ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਲੱਲਾ, ਅਸੀਂ ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਅੰਨਕੂਟ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।” ਜਦੋਂ ਮਾਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇਹ ਕਿਹਾ, ਤਾਂ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਮਾਂ, ਅਸੀਂ ਇੰਦਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ?” ਮਾਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਉਹ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਲਈ ਭੋਜਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਾਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।” ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਸਾਨੂੰ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਗਊਆਂ ਉੱਥੇ ਚਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ ਪੂਜਾ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ। ਇੰਦਰ ਕਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਅਜਿਹੇ ਹੰਕਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।”

ਲੀਲਾਧਾਰੀ ਦੇ ਬ੍ਰਹਮ ਖੇਡ ਅਤੇ ਭਰਮ ਦੁਆਰਾ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇੰਦਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ। ਦੇਵਰਾਜ ਇੰਦਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਅਪਮਾਨ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਮੋਹਲੇਧਾਰ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਲ ਪ੍ਰਲੋਭ ਵਰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਕੇ, ਬ੍ਰਿਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਉਸਦੇ ਹੁਕਮ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਮੁਰਲੀਧਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੰਸਰੀ ਆਪਣੀ ਕਮਰ ਦੁਆਲੇ ਰੱਖੀ, ਪੂਰੇ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲੀ ‘ਤੇ ਚੁੱਕਿਆ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵੱਛਿਆਂ ਸਮੇਤ, ਉੱਥੇ ਪਨਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ।” ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਇਸ ਮਜ਼ਾਕ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇੰਦਰ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁੱਸੇ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ, ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਫਿਰ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਪਹਾੜ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸ਼ੇਸ਼ਨਾਗ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਹਾੜ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਵਗਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਬੰਨ੍ਹ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।

Govardhan Puja 2025: ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦੀ ਵਿਧੀ

ਇਸ ਦਿਨ, ਸਵੇਰੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਤੇਲ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ, ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠੋ, ਪੂਜਾ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਪੂਜਾ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਬੈਠੋ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤੇ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕਰੋ। ਪੂਜਾ ਲਈ, ਗੋਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ ਬਣਾਓ। ਇਹ ਇੱਕ ਲੇਟਣ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਹ ਗੋਵਰਧਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ, ਪੱਤਿਆਂ, ਟਹਿਣੀਆਂ ਅਤੇ ਗਊ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇੱਕ ਗੋਵਰਧਨ ਮੂਰਤੀ ਹੈ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਭੀ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਕਟੋਰੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਡਿਪ੍ਰੈਸ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਕਟੋਰਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਦੀਵਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ, ਦਹੀਂ, ਗੰਗਾ ਜਲ, ਸ਼ਹਿਦ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਜੋਂ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Govardhan Puja 2025: ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮੰਤਰ ਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ, ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਹਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ, ਸਿੰਦੂਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਆਦੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੇ ਮਾਲਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਗਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਗਾਂ ਨੂੰ ਨਹਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਸਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਇਸਦੀ ਪੂਛ ‘ਤੇ ਘਿਓ ਲਗਾਓ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਗੁੜ ਖੁਆਓ। ਗਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਮੰਤਰ ਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਧਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾ ਆਵੇ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੂਜਾ ਦੌਰਾਨ ਗੋਵਰਧਨ ਨੂੰ ਫਲ, ਮਿਠਾਈਆਂ ਆਦਿ ਚੜ੍ਹਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੰਨੇ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਹੀਂ ਦਾ ਇੱਕ ਕਟੋਰਾ ਨਾਭੀ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛਾਨਣੀ ਰਾਹੀਂ ਛਿੜਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੋਵਰਧਨ ਗੋਬਰ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਹੀਂ ਪਾ ਕੇ ਇੱਕ ਛਾਨਣੀ ਰਾਹੀਂ ਫਿਲਟਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਛਾਨਣੀ ਵਿੱਚ ਘੜਾ ਭਰ ਕੇ ਗੋਵਰਧਨ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸੱਤ ਵਾਰ ਗੋਵਰਧਨ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰਿਕਰਮਾ ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘੜਾ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਭੋਜਨ ਯਾਨੀ ਜੌਂ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਤੁਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਛੱਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਭੋਜਨ ਯਾਨੀ ਜੌਂ ਬੀਜ ਕੇ ਪਰਿਕਰਮਾ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।