ਦੇਸ਼, 01 ਜੁਲਾਈ 2025: ਭਾਰਤ ‘ਚ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਉੱਤੇ ਔਸਤਨ 4.8 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ। ਮਾਰਚ 2023 ‘ਚ ਇਹ 3.9 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਇਸ ਵਿੱਚ 23 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਹਰ ਭਾਰਤੀ ਉੱਤੇ ਔਸਤਨ ਕਰਜ਼ਾ 90,000 ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (RBI) ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੂਨ 2025 ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਰਤਾ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ ?
ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕਰਜ਼ਾ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਪ ਹੈ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਨਾਗਰਿਕ ਉੱਤੇ ਕਿੰਨਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕਰਜ਼ਾ = ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ਾ / ਆਬਾਦੀ
ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ?
ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਉਧਾਰ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ‘ਚ ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ੇ, ਨਿੱਜੀ ਕਰਜ਼ੇ, ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਦੇ ਬਕਾਏ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਚੂਨ ਕਰਜ਼ੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਨਾਨ ਹਾਊਸਿੰਗ ਰਿਟੇਲ ਲੋਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਿੱਜੀ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਦੇ ਬਕਾਏ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਧੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਰਜ਼ੇ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ 54.9 ਫੀਸਦੀ ਹਨ।
ਇਹ ਡਿਸਪੋਸੇਬਲ ਆਮਦਨ ( ਖਰਚਾ ਕਰਨ ਯੋਗ ਆਮਦਨ) ਦਾ 25.7 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਹਾਊਸਿੰਗ ਲੋਨ 29 ਫੀਸਦੀ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ‘ਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰਜ਼ੇ ਲਏ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ।
ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਪੱਧਰ ‘ਚ ਇਹ ਵਾਧਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉੱਚ ਰੇਟਿੰਗ ਵਾਲੇ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਾਊਸਿੰਗ ਲੋਨ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੇ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 29 ਫੀਸਦੀ ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਊਸਿੰਗ ਲੋਨ ‘ਚ ਵਾਧਾ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਥਿਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਕਰਜ਼ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਔਸਤਨ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਕਮ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ਾ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਵਿੱਤੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ‘ਚ ਵਾਧਾ ਹੈ।
ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀਆਂ ਵਿਆਪਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਗੈਰ-ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਜ਼ੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖਪਤ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਰਚ 2025 ਤੱਕ ਇਹ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ 54.9 ਫੀਸਦੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਗੈਰ-ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਰਜ਼ਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਜਾਇਦਾਦ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਪਾਰਕ ਜਾਇਦਾਦ, ਦਫਤਰ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਜਾਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਮਾਰਤ) ਦੇ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਕੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Read More: ਕਰਜ਼ਾ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਵੱਡੀ ਰਾਹਤ
