What is a Blackout: ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪਹਿਲਗਾਮ ‘ਚ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਅੱ.ਤ.ਵਾ.ਦੀ ਹਮਲੇ ‘ਚ 26 ਜਣਿਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਲਈ ਰੋਸ ਹੈ। ਇਸ ਅੱ.ਤ.ਵਾ.ਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਧੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੰਗ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ 7 ਮਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੌਕ ਡ੍ਰਿਲ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ 54 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੌਕ ਡ੍ਰਿਲ ਲਈ ਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ “ਕਰੈਸ਼ ਬਲੈਕਆਊਟ ਉਪਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ” ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
ਬਲੈਕਆਊਟ ਕੀ ਹੈ?(What is a blackout?)
ਤਾਂ ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ‘ਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਉੱਠ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਬਲੈਕਆਊਟ ਕੀ ਹੈ? ਦਰਅਸਲ, ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਬਲੈਕਆਊਟ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਲੈਕਆਊਟ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।
ਬਲੈਕਆਊਟ ਇੱਕ ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਜਾਂ ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਲੱਭਣ ‘ਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆਵੇ। ਬਲੈਕਆਊਟ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਯਾਨੀ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ (1939-1945) ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਬਲੈਕਆਊਟ ਨਿਯਮਾਂ ਨੇ ਘਰਾਂ, ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਦੁਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਚ ਖਿੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਢੱਕਣਾ ਅਤੇ ਸਟਰੀਟ ਲਾਈਟਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸ ‘ਚ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਹੈੱਡਲਾਈਟਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਲਾ ਪੇਂਟ ਜਾਂ ਮਾਸਕ ਵਰਗੀ ਵਸਤੂ ਲਗਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਸਹਿਗਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਸਮੇਂ ਇਨਵਰਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਅੱਜ ਹਰ ਘਰ ‘ਚ ਇਨਵਰਟਰ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਕੱਟ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਘਰਾਂ ‘ਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਪਾਇਲਟ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬਲੈਕਆਊਟ ਦੌਰਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਲਾਈਟਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਖਿੜਕੀਆਂ ਬੰਦ ਕਰਨ, ਪਰਦੇ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਕਿ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਾਹਰ ਨਾ ਜਾਵੇ।
ਬਲੈਕਆਊਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼
ਬਲੈਕਆਊਟ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਲਾਈਟਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਪਾਇਲਟਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਲੱਭਣ ‘ਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਦਰਅਸਲ ਘੱਟ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਾਰਨ ਨੇਵੀਗੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਚ ਬਲੈਕਆਊਟ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ‘ਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ , ਜੋ ਕਿ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀਆਂ ਲਾਈਟਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਿਲਹੂਟ ਦੇਖ ਕੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।
ਬਲੈਕਆਊਟ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਕਿਉਂ ਪਈ ?
ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਲੈਕਆਊਟ ਕਿਉਂ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ‘ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਿਖਾਈ ਨਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਹਮਲੇ ਲਈ ਨਾਗਰਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਦੇਖ ਸਕਣ। ਬਲੈਕਆਊਟ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਹੈ |
ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦੀਆਂ ਚੇਤਾਵਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ?
ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਚਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ |
ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦਾ ਯੈਲੋ ਅਲਰਟ: ਇੱਕ ਮੁੱਢਲਾ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਸੁਨੇਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੁਨੇਹੇ ਦੇ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਸਿਵਲ ਡਿਫੈਂਸ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਮੂਵਮੈਂਟ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਚੇਤਾਵਨੀ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦਾ ਰੈੱਡ ਅਲਰਟ: ਇੱਕ ਚੇਤਾਵਨੀ ਹੈ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਕੁਝ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ‘ਚ ਹਮਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਸਿਵਲ ਡਿਫੈਂਸ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਖਦਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਚੇਤਾਵਨੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਇਰਨ ਰਾਹੀਂ ਜਨਤਕ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦਾ ਗ੍ਰੀਨ ਅਲਰਟ: ਗ੍ਰੀਨ ਅਲਰਟ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਹਮਲਾਵਰ ਜਹਾਜ਼ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੁਣ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਵਾਈਟ ਅਲਰਟ: ਇਹ ਉਦੋਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ‘ਏਅਰ ਰੇਡ ਮੈਸੇਜ-ਯੈਲੋ’ ‘ਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਧਮਕੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਗੁਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਬਲੈਕਆਊਟ ਦੌਰਾਨ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ?
ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਮਾਰਤ ‘ਚ ਕੋਈ ਲਾਈਟਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਛੱਤ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੋਈ ਵੀ ਚਮਕਦਾਰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਕੋਈ ਚਮਕਦਾਰ ਜਾਂ ਲਾਈਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸਜਾਵਟ ਜਾਂ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਕੋਈ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਬਲੈਕਆਊਟ ਵੇਲੇ ਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਲਾਈਟਾਂ ਜੋ ਕਿ ਬੀਮ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਢਕ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |
ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਸੁੱਕਾ ਭੂਰਾ ਕਾਗਜ਼ ਰੱਖੋ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅੰਦਰ ਆ ਸਕੇ।
ਦੂਜਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਗੱਤੇ ਦੀ ਡਿਸਕ ਰੱਖਣਾ ਜੋ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਰਿਫਲੈਕਟਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਫਲੈਕਟਰ ‘ਚੋਂ ਕੋਈ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾ ਨਿਕਲੇ।
ਜੇਕਰ ਹੱਥ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਕਾਗਜ਼ ‘ਚ ਲਪੇਟਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਬਲੈਕਆਊਟ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ/ਸਾਇਰਨ ਵੱਜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਗੈਸ/ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਉਪਕਰਣ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ।
ਬੱਚਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਹਰ ਸਮੇਂ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰੋ |
ਬਲੈਕਆਊਟ ਦੌਰਾਨ ਘਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਖਿੜਕੀਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਫ਼ੋਨ ਜਾਂ LED ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਮੋਟੇ ਪਰਦੇ ਲਗਾਓ ਜਾਂ ਖਿੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਗੱਤੇ/ਪੈਨਲਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿਓ |
Read More: ਸਿਵਲ ਡਿਫੈਂਸ ਮੌਕ ਡ੍ਰਿਲ ਅਤੇ ਬਲੈਕਆਊਟ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਰੱਖੋ ਤਿਆਰ
