ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022 : ਗੋਦਰੇਜ ਨਾਮ ਭਾਰਤੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਸਚਿਨ ਤੇਂਦੁਲਕਰ ਅਤੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਦੇ ਨਾਮ ਵਾਂਗ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਗੱਲ ਚਾਹੇ ਤਾਲੇ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਲਮਾਰੀ ਦੀ, ਗੋਦਰੇਜ ਦਾ ਨਾਂ ਜ਼ੁਬਾਨ ‘ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬ੍ਰਾਂਡ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ? ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸਨੇ ਕੀਤੀ, ਇਹ ਕਿੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਇਸਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਿੰਨਾ ਲੰਬਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਕਿੱਥੇ ਹੈ? ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹਨਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਹਨ? ਜੇਕਰ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ, ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਗੋਦਰੇਜ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ।
ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ 100% ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਕਾਲਤ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਝੂਠ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ। ਪੂਰਬੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿਚ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਵਕੀਲ ਨੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਕਾਲਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਮਝ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਵਕਾਲਤ ‘ਚ ਉਸ ਦਾ ਸੱਚਾਈ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਗੋਦਰੇਜ ਸੀ। ਇਹ ਪਾਰਸੀ ਲੜਕਾ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਕੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਭਾਰਤ ਪਰਤਿਆ ਅਤੇ 1894 ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।
3 ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ
ਦੂਜੇ ਪਾਰਸੀ ਲੋਕਾਂ ਵਾਂਗ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਉਣਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਫਾਰਮਾ ਕੰਪਨੀ ‘ਚ ਕੈਮਿਸਟ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਮੌਕਾ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਰਜਰੀ ਦੇ ਬਲੇਡ ਅਤੇ ਕੈਂਚੀ ਬਣਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਸਨੇ ਪਾਰਸੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਵਿਅਕਤੀ ਮੇਰਵਾਨਜੀ ਮੁਚਰਜੀ ਕਾਮਾ ਤੋਂ 3 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਉਧਾਰ ਲਏ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ।
ਪਹਿਲਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ
ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਸ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਿੱਦ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋਗੇ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੰਪਨੀ ਲਈ ਸਰਜਰੀ ਦੇ ਟੂਲ ਬਣਾਉਣੇ ਸਨ। ਉਹੀ ਕੰਪਨੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਦਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਭ ਕੁਝ ਤੈਅ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਪੇਚ ਫਸ ਗਿਆ। ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ‘ਤੇ ‘ਮੇਡ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਇਸ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ‘ਮੇਡ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਲਿਖਣ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦ ਨਹੀਂ ਵਿਕੇਗਾ। ਇੱਥੋਂ ਜੋ ਪੇਚ ਫਸ ਗਿਆ, ਉਸ ਨੇ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਗੋਦਰੇਜ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ
ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੀ ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਇੱਕ ਖਬਰ ਨੇ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਮੁਤਾਬਕ ਬੰਬਈ ਵਿਚ ਚੋਰੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੰਬਈ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਅਤੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।’
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਾਧਾਰਨ ਖਬਰ ਸੀ, ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਵਪਾਰਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਤਾਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਤਾਲੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ ਜੋ ਬਹੁਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਤਾਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਦੇ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣਾ ਵਿਚਾਰ ਲੈ ਕੇ ਮੇਰਵਾਨਜੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿਛਲਾ ਕਰਜ਼ਾ ਮੋੜਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਹ ਮੁੜ ਕਰਜ਼ਾ ਮੰਗਣ ਮੇਰਵਾਨਜੀ ਕਾਮਾ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਪਰ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਉਸਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਾਮਾ ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ।
ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਮੇਰਵਾਨਜੀ ਤੋਂ ਮੁੜ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ
ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਮੇਰਵਾਨਜੀ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬੰਬੇ ਗੈਸ ਵਰਕਸ ਦੇ ਕੋਲ 215 ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਦਾ ਗੋਦਾਮ ਲੈ ਕੇ ਉੱਥੇ ਤਾਲੇ ਬਣਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਗੋਦਰੇਜ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਾਲੇ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਕੋਈ ਗਾਰੰਟੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਗੋਦਰੇਜ ਨੇ ਇਹ ਜੋਖਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਨਾਲ ਤਾਲੇ ਵੇਚਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਕਿ ‘ਹਰ ਤਾਲੇ ਅਤੇ ਚਾਬੀ ਦਾ ਸੈੱਟ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ। ਕੋਈ ਹੋਰ ਚਾਬੀ ਇਸ ਤਾਲੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੀ।
ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੋਦਰੇਜ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕੀਤਾ
ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੋਦਰੇਜ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਦੇਖਦੇ ਗੋਦਰੇਜ ਦੇ ਤਾਲੇ ਭਰੋਸੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਲੌਕਾਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਹੋਰ ਧੰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਦਮ ਰੱਖਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਅਤੇ ਗੋਦਰੇਜ ਦੇ ਅਗਲੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ‘ਤੇ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਬੰਬਈ ਦੇ ਅਮੀਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਬੈਂਕ ਲਾਕਰ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਘਰ ‘ਚ ਨਕਦੀ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ ਰੱਖਣੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਅਲਮਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ, ਜਿਸ ‘ਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪੈਸਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹੇ ਅਤੇ ਚੋਰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਤੋੜ ਨਾ ਸਕਣ।
ਅਲਮਾਰੀ ਨੇ ਫਿਰ ਕੀਤਾ ਕਮਾਲ
ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਅਲਮਾਰੀ ਬਣਾਏਗਾ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕੱਟੇ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਨਾਲ ਬਣੇਗਾ। ਗੋਦਰੇਜ ਦੀ ਅਲਮਾਰੀ 1902 ਵਿੱਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਰੰਗ ਲਿਆਈ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਅਲਮਾਰੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਗੋਦਰੇਜ ‘ਤੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧ ਗਿਆ।
ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ
ਤਾਲੇ ਅਤੇ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਗਿਣਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਗੋਦਰੇਜ ਨੇ ਕਿੰਨੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 1918 ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਨਸਪਤੀ ਤੇਲ ਸਾਬਣ, 1923 ਵਿੱਚ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਫਰਨੀਚਰ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ, 1951 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲਈ 17 ਲੱਖ ਬੈਲਟ ਬਾਕਸ, 1952 ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ‘ਤੇ ਸਿੰਥੋਲ ਸਾਬਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, 1958 ਵਿੱਚ ਫਰਿੱਜ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀ ਬਣੀ। , 1974 ਵਿੱਚ, ਤਰਲ ਵਾਲਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ, 1990 ਵਿੱਚ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, 1991 ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, 1994 ਦੇ ਗੁੱਡ ਨਾਈਟ ਬ੍ਰਾਂਡ ਦੀ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਟ੍ਰਾਂਸਲੈਕਟਾ ਨੂੰ ਖਰੀਦਿਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ 2008 ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਯਾਨ ਲਈ ਲਾਂਚ ਵਾਹਨ ਅਤੇ ਚੰਦਰ ਚੱਕਰ ਬਣਾਇਆ |
ਅਰਦੇਸ਼ੀਰ ਗੋਦਰੇਜ, ਜੋ ਕਿ ਕਦੇ ਸਰਜਰੀ ਬਲੇਡ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਗੋਦਰੇਜ ਗਰੁੱਪ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅੱਜ ਇਹ ਲਗਭਗ 20 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੋਦਰੇਜ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪੂੰਜੀਕਰਣ ਲਗਭਗ 1.2 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ।