Top Places to Visit in Prayagraj (Allahabad) During Kumbh Mela 2025: ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ‘ਚ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ‘ਚ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਲੋਕ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ‘ਚ ਆ ਰਹੇ | ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਕਈਂ ਸਥਾਨ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ |
ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ (Historical Bity of Prayagraj)
ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਦੀਆਂ ਦਾ ਮੇਲ, ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ, ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ‘ਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ‘ਚ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ | ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਅਕਸਰ ਧਰਮ ਦੇ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੰਗਾ, ਯਮੁਨਾ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀਆਂ ਸੰਗਮ ਵਿਖੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੂਰੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸੰਗਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਰ 12 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੁਭ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਰ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇੱਥੇ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 144 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਆਇਆ ਹੈ | ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚਾਰ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਹਰਿਦੁਆਰ, ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ, ਨਾਸਿਕ ਅਤੇ ਉਜੈਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ | ਕਿਹਾ ਜਾਂਦੇ ਕਿ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਦਾਨਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਵੇਲੇ ਨਿਕਲੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਲਸ਼ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਡਿੱਗੀਆਂ ਸਨ |
1. ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ (Triveni Sangam)
ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ‘ਚ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਨਦੀਆਂ ਗੰਗਾ, ਯਮੁਨਾ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਸਰਸਵਤੀ ਦਾ ਸੰਗਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ‘ਚ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਪਾਪ ਧੋਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਹੈ।
2. ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਿਰ (Hanuman Temple)
ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ‘ਚ ਗੰਗਾ ਦੇ ਕੰਢੇ ‘ਤੇ ਲੇਟੇ ਹੋਏ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਵਿਲੱਖਣ ਮੂਰਤੀ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ 20 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਭਗਵਾਨ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੇਟਵੀਂ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ।
3. ਨਾਗਵਾਸੁਕੀ ਮੰਦਰ (Nagvasuki Temple)
ਨਾਗਵਾਸੁਕੀ ਮੰਦਿਰ ‘ਚ ਜਾ ਕੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਆਰਾਮ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਜੋ ਕਿ ਸੱਪ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੱਪ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਨਾਗਵਾਸੁਕੀ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਸਮੁੰਦਰੀ ਖੂਹ ‘ਤੇ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
4. ਕਲਿਆਣੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ (Kalyani Devi Temple)
ਦੇਵੀ ਕਲਿਆਣੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਲਿਆਣੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਰੂਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਮਾਹੌਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੰਦਿਰ ‘ਚ ਸੁੰਦਰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਲਈ ਦੇਖਣ ਯੋਗ ਸਥਾਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ ਵਿਮਾਨ ਮੰਡਪਮ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
5. ਅਕਸ਼ੈਵਟ ਮੰਦਰ (Akshayavat Temple)
ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ‘ਚ ਅਕਸ਼ੈਵਟ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੋਹੜ ਦਾ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰੁੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰੁੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ‘ਚ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਦੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
6. ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਕਿਲ੍ਹਾ (Allahabad Fort)
ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਕਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ‘ਚ ਸੰਗਮ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਅਕਬਰ ਨੇ 1575 ‘ਚ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਕਬਰ ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ 4 ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ‘ਚ 45 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।
7. ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਦਾ ਅਸ਼ੋਕ ਸਤੰਭ (Ashoka Satambha of Prayagraj)
ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਭਾਰਤ ਦਾ ਤਾਕਤਵਰ ਰਾਜਾ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਗੁਪਤ ਯੁੱਗ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਵਸ਼ੇਸ਼, ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਥੰਮ੍ਹ ਮੌਰੀਆ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਈ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਬਲੁਆ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਬਣੇ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰਗੁਪਤ ਅਤੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਅਸਲ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਅਸ਼ੋਕ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ‘ਚ ਫੌਜ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਥੰਮ੍ਹ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲੈਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
8. ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਅਜਾਇਬ ਘਰ (Allahabad Museum)
ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਪਾਰਕ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ, ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਹਿਰੂ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਣਗੀਆਂ।
9. ਐਲਫ੍ਰੈਡ ਪਾਰਕ/ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਪਾਰਕ: (Alfred Park)
ਐਲਫ੍ਰੇਡ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਹੁਣ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਪਾਰਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਰਕ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਨਾਇਕ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਦੇ ਸਿਵਲ ਲਾਈਨਜ਼ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਸਥਿਤ, ਇਹ ਪਾਰਕ ਲਗਭਗ 133 ਏਕੜ ‘ਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਾਰਕ ਹੈ।
10. ਖੁਸਰੋ ਬਾਗ਼ (Khusro Bagh)
ਖੁਸਰੋ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ‘ਚ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਥਾਵਾਂ ‘ਚ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਗ਼ ਮੁਗਲ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਹਰੇ ਭਰੇ ਬਾਗਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਾਲਾ ਇਹ ਸਥਾਨ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ।
11. ਆਨੰਦ ਭਵਨ (Anand Bhavan)
ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਆਨੰਦ ਭਵਨ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਮਾਰਤ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਦੌਰਾਨ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ‘ਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਹਿਰੂ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਯਾਦਗਾਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇੱਥੇ ਰੱਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ |
12. ਮਿੰਟੋ ਪਾਰਕ (Minto Park)
ਮਿੰਟੋ ਪਾਰਕ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਥਾਵਾਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਬਣਿਆ ਇੱਕ ਹਰਾ-ਭਰਾ ਪਾਰਕ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਪਾਰਕ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਪਾਰਕ ਦੀ ਮੁੱਖ ਗੱਲ 1910 ‘ਚ ਅਰਲ ਆਫ਼ ਮਿੰਟੋ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਚਾਰ ਚਿੱਟੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਬੁੱਤ ਹਨ। ਮਿੰਟੋ ਪਾਰਕ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬਸਤੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਪ੍ਰੇਮੀ ਹਸਤਿਨਾਪੁਰ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੈੰਕਚੂਰੀ ‘ਚ ਅਮੀਰ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
Read More: Maha Kumbh 2025 : ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ‘ਚ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹੋ ਜਰੂਰੀ ਸੁਝਾਅ
