ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ 22 ਜਨਵਰੀ 2022: ਪੱਛਮ ‘ਚ ਮਨਮੁਖਤਾ (Mindfulness) ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਬੋਧੀ ਭਿਕਸ਼ੂ ਥਿਚ ਨਟ ਹਾਨ (Thich Nhat Hanh) ਦਾ 95 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੇ ਹਿਊ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਥਿਚ ਨਟ ਹਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਦੱਖਣੀ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਪਲਮ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਜਲਾਵਤਨੀ ‘ਚ ਬਿਤਾਇਆ। ਇੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਰੀਟਰੀਟ ਸੈਂਟਰ (retreat center) ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ‘ਚ ਥਾਈ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਸੂਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਹਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹਿਊ ਵਿੱਚ ਟੂ ਹੇਯੂ ਪਗੋਡਾ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਭਿਕਸ਼ੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਦੁਖਦਾਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧੂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਖਬਰ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ Thich Nhat Hanh ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਟਵਿੱਟਰ ਹੈਂਡਲ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
1926 ਵਿੱਚ ਨਗੁਏਨ ਜ਼ੁਆਨ ਬਾਓ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਨਮਿਆ ਹਾਨ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਿਕਸ਼ੂ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਸਾਲ 1961 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਿੰਸਟਨ ਅਤੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਧਰਮ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਸੱਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਹਾਨ ਅਮਰੀਕਾ-ਵੀਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਦੇ ਵਧਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ 1963 ਵਿੱਚ ਵੀਅਤਨਾਮ ਪਰਤਿਆ।
1964 ਵਿੱਚ, ਹਾਨ ਯੁੱਧ-ਵਿਰੋਧੀ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਇੰਟਰ-ਬੀਇੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਅਹਿੰਸਾ, ਚੇਤੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। 1966 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਮਾਰਟਿਨ ਲੂਥਰ ਕਿੰਗ ਜੂਨੀਅਰ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਅਮਰੀਕਾ-ਸਮਰਥਿਤ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਉੱਤਰੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਵਿਚਕਾਰ ਸੁਲ੍ਹਾ-ਸਫਾਈ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਤੋਂ ਕਿੰਗ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹਾਨ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ।
1975 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, ‘ਮੈਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਅਤੇ ਤਬਾਹ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਪੱਖ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਹੈ।’ 2014 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਦੌਰਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਾਵਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ. ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਆਖਰੀ ਸਮਾਂ ਟੂ ਹੇਯੂ ਪਗੋਡਾ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਉਹ 80 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਨਿਆਸੀ ਬਣੇ ਸਨ।