ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 27 ਅਕਤੂਬਰ 2021 : CSIR-ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਨਵਾਇਰਮੈਂਟ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਜੋ (GREEN CRACKERS) ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਈਕੋ-ਫਰੈਂਡਲੀ ਪਟਾਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ, ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕੇ ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ ਜਾਂ ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਜਾਣਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ ਅਪੋਲੋ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਰੈਸਪੀਰੇਟਰੀ ਮੈਡੀਸਨ ਮਾਹਿਰ ਡਾਕਟਰ ਰਾਜੇਸ਼ ਚਾਵਲਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।

ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਰੈਸਪੀਰੇਟਰੀ ਮੈਡੀਸਨ ਮਾਹਿਰ ਡਾਕਟਰ ਰਾਜੇਸ਼ ਚਾਵਲਾ ਦੀ ਰਾਏ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦਾਅਵਿਆਂ ‘ਤੇ। CSIR-ਨੈਸ਼ਨਲ ਇਨਵਾਇਰਮੈਂਟ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਰੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ‘ਸਟਾਰ ਜ਼ੈੱਡ’ ਹੈ। ਸਟਾਰ ਜ਼ੈਡ ਲਾਈਟ-ਇਮਿਟਿੰਗ ਕਰੈਕਰ ਹਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਟਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ 32% ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ, 40% ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਪਾਊਡਰ, 11% ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਚਿਪਸ ਅਤੇ 17% ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀ ਨਵੇਂ ਫਾਰਮੂਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਵੇਂ ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ PM10 ਅਤੇ PM2.5 ਨੂੰ 30% ਤੱਕ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੂਜੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਸਵਾਸ’ (SWAS) ਹੈ। ਸਵਾਸ ਆਵਾਜ਼ ਕੱਢਣ ਵਾਲੇ ਪਟਾਕੇ ਹਨ।

SWAS 16% ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਆਕਸੀਡਾਈਜ਼ਰ, 9% ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ 3% ਸਲਫਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 72% ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੇ ਐਡਿਟਿਵਜ਼। ਇਹ ਫਾਰਮੂਲਾ PM10 ਅਤੇ PM2.5 ਨੂੰ 30% ਤੱਕ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। CSIR-ਨੈਸ਼ਨਲ ਇਨਵਾਇਰਨਮੈਂਟ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਈ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਬੇਰੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੀ ਥਾਂ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੋਂਟੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਪਟਾਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਨ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।